Muzeum Bitwy pod Grunwaldem i Pole Bitwy

ostródzki

Równina Urszulewska

Tannenberg

Pole Bitwy pod Grunwaldem i Muzeum Bitwy

Zwiedzanie Pól Bitwy pod Grunwaldem najczęściej zaczynamy od parkingu, obok którego znajduje się wybudowany w 2010 roku betonowy pawilon, wyposażony w nowoczesne i czyste toalety.

W sezonie letnim niedaleko od parkingu są stragany, na których po zakończeniu zwiedzania można zaopatrzyć się w ciekawe pamiątki i upominki.

Pole Bitwy

Stoimy obok niewielkiego skupiska drzew, rozglądamy się dokoła. Tu zadajemy sobie pytanie, jak wielki był obszar, na którym toczyły się działania wojenne. Obecnie pod administracją Muzeum Bitwy pod Grunwaldem z siedzibą  w Stębarku znajduje się około 100 hektarów pól. W czasie bitwy obszar ten był niewątpliwie kilkakrotnie większy.

Tutaj uświadamiamy sobie jak bardzo zmienił się od czasu bitwy krajobraz pól pod wpływem działalności człowieka. Człowiek naprawia i niszczy, buduje i rujnuje. Średniowieczne bagniste, porośnięte krzewami pole przekształciło się najpierw w zmelioralizowane uprawne, obecnie trawiaste. W 2010 roku po przeprowadzonych pracach konserwacyjno-remontowych utworzyły się dwa niewielkie bajorka, do jednego z nich zpalony rybak wpuścił karasie, które ku uciesze turystów, spokojnie jak dotychczas, machają sobie płetwami. Ziemia, na której stoimy, należy do Polski od czasów II wojny światowej, a dokładnie od czasu układu wersalskiego, na mocy którego dawne państwo Prusy Wschodnie podzielono na 2 części, jedną z nich, tę większą przyłączono do Polski. Po II wojnie światowej ziemie te nazywane były ziemiami odzyskanymi. Tutaj przybyli przedstawiciele polskich władz i podkreślając przynależność ich do Polski, zdecydowali o wybudowaniu pomnika poświęconego królowi polskiemu Władysławowi Jagielle i chwale oręża polskiego.

Przed zbliżającą się 550 rocznicą Bitwy pod Grunwaldem rozpisano konkurs na budowę Pomnika Grunwaldzkiego. W wyniku konkursu wyłoniono najlepszy projekt, według którego zbudowano pomnik na niewielkim wzgórzu morenowym.

Krajobraz Pól, tak jak i krajobraz całej historycznej krainy Warmii i Mazur jest krajobrazem polodowcowym, który ukształtował się około 16 tys. lat temu w ostatniej fazie „roztapiania się lodowca”, a więc przede wszystkim krajobrazem moren czołowych. W czasie bitwy konie pędzące ze wzgórz wpadały w bagniste obniżenia i topiły się wraz z wyposażonymi w ciężkie zbroje jeźdźcami.

Pomnik Grunwaldzki z 1910 roku

Zbliżała się 500-letnia rocznica Bitwy pod Grunwaldem. Wielu Polaków wielkich patriotów marzyło o odrodzeniu się państwa polskiego, wśród nich był również Ignacy Paderewski. Kompozytor, polityk, patriota, niestrudzony bojownik o odzyskanie niepodległości Polski. W wieku 10 lat przeczytał „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza. Tak zafascynowała go historia, ż e w dorosłym życiu na Polach Bitwy pod Grunwaldem postanowił wybudować pomnik. Swoich marzeń nie mógł w pełni urzeczywistnieć ponieważ władze pruskie nie wyraziły zgody na wybudowanie pomnika na Polach Bitwy. Dzięki jego staraniom wyraziły zgodę na budowę pomnika władze austriackie i Pomnik  upamiętniający 500-lecie Bitwy pod Grunwaldem został zbudowany w Krakowie. Zaprojektował go wielki patriota urodzony w Wilnie artysta rzeźbiarz Antoni Wiwulski. Równie znane dzieło Antoniego Wiwulskiego Pomnik Trzech Krzyży znajduje się w Wilnie na Wzgórzu Trzech Krzyży.

Na uroczystości odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego do Krakowa zjechali się Polacy ze wszystkich zaborów. Śpiewano pieśni patriotyczne. Po raz pierwszy został wykonany utwór warmińskiego kompozytora Feliksa Nowowiejskiego napisany do słów Marii Konopnickiej „Rota”. Chórem, składającym się prawie z 600 chórzystów, który śpiewał „nie rzucim Ziemi skąd nasz ród…”, dyrygował sam kompozytor. Pomnik w Krakowie, ku pokrzepieniu serc wszystkich Polaków został odsłonięty.

Nadszedł tragiczny rok 1939. Do Krakowa wkroczyli hitlerowcy i zniszczyli pomnik, aby nie pozostał najmniejszy ślad po polskim władcy i chwale oręża polskiego. Po zakończeniu II wojny światowej granitowe ciosy, ukrywane z narażeniem życia przez mieszkańców Krakowa, zostały przewiezione na Pola Bitwy pod Grunwaldem i w 1982 roku scalone w kompozycję przypominającą ruinę potęgi krzyżackiej.

Dalej, wyłożoną granitową kostką aleją, pokonując morenowe wzniesienie,  udajemy się na Wzgórze Pomnikowe.

Wzgórze Pomnikowe (Wzgórze Zwycięstwa)

Na niewielkim wzniesieniu morenowym 215 m. n.p.m., nazywanym również Wzgórzem Zwycięstwa, według projektu dwóch krakowskich architektów profesora Jerzego Bandury i inżyniera Zbigniewa Cęckiewicza  w 550 rocznicę Bitwy pod Grunwaldem zbudowano pomnik dwuczęściowy.

Pierwsza część – to dwa granitowe, 10 metrowej wysokości bloki, z wyrytymi twarzami średniowiecznych wojów. Na pomniku znajdują się również daty: 15 lipca 1410 roku, upamiętniająca bitwę i 15 lipca 1960 roku, upamiętniająca 550 rocznicę bitwy. Jest tu również Krzyż Grunwaldu – odznaczenie, jakie nadawano rannym na froncie II wojny światowej żołnierzom oraz symbol rozpoczęcia bitwy – dwa miecze.

Druga część pomnika składa się z 11 metalowych 30-metrowej wysokości masztów, zwieńczonych metalowymi tablicami, na których są przedstawione herby horągwi, biorących udział w bitwie po stronie polskiej. Maszty zostały odlane w nieistniejącej już hucie w Katowicach, a tablice wykonane przez uczniów z Zespołu Szkół Zawodowych w Kościanie. Pomnik został zbudowany w 550 rocznicę bitwy, a więc w roku 1960.

Od pomnika udajemy się wkierunku widocznej makiety i amfiteatru.

Amfiteatr  i  makieta  przedstawiająca  usytuowanie  walczących  armii przed  bitwą

W skład zespołu pomnikowego zbudowanego w 550 rocznicę Bitwy pod Grunwaldem wchodzą również makieta – plastyczne przedstawienie usytuowania walczących armii przed bitwą, amfiteatr i muzeum.

Decydująca dla istnienia państwa polskiego bitwa pomiędzy armią polską  i armią krzyżacką rozegrała się 15 lipca 1410 roku na polach pomiędzy miejscowościami  Stębark,Grunwald i Łodwigowo. Zjednoczone siły polsko-litewskie pod dowództwem króla polskiego Władysława Jagiełły rankiem 15 lipca 1410 roku dotarły nad jezioro Łubień, znajdujące się w odległości ok. 4,5 km od pola walki. Stąd też rycerstwo polskie, litewskie, ruskie, czeskie, morawskie, tatarskie, a więc z kierunku południowego,  ruszyło do natarcia. Po stronie krzyżackiej w walce brało udział znamienite rycerstwo prawie z całej Zachodniej Europy. Armia krzyżacka pod dowództwem Wielkiego Mistrza Ulricha von Jungingena nadciągała od strony Lubawy, a więc z kierunku północnego. Był upalny dzień i słońce świeciło w oczy raz jednym, innym razem drugim w zależności od przebiegu walki.   

Muzeum  Bitwy  pod  Grunwaldem

Pod amfiteatrem znajduje się muzeum Bitwy, w sezonie turystycznym czynne od godz. 9.30

Eksponaty, mapy, fotografie, opisy umieszczone w szklanych gablotach szczegółowo ilustrują przebieg bitwy.

Bardzo cenne pod względem edukacyjnym są eksponaty pochodzące z dawnej  wystawy. Są to: miecze pochodzące z okresu bitwy, kopie majestatycznych pieczęci króla Władysław Jagiełły i księcia litewskiego Witolda, tłok pieczętny pieczęci majestatycznej księcia Witolda oraz kopie dokumentów sporządzonych pismem ręcznym: „Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego” Jana Długosza; „Kronika konfliktu Władysława króla polskiego” anonimowego autorstwa; Traktat pokojowy między Polską a Zakonem Krzyżackim podpisany w Toruniu 1 lutego 1411 roku; List króla Władysława Jagiełły do królowej Anny z pobojowiska pisany w następnym dniu po bitwie; Akt wykupu jeńców krzyżackich wziętych do niewoli w bitwie grunwaldzkiej.

Uwagę turystów przyciągają kopie średniowiecznych rodzajów broni.

Bardzo cenną jest kolekcja przedmiotów pochodzących z wykopalisk, prowadzonych przez archeologów w okolicach kaplicy pobitewnej.

Po zakończeniu zwiedzania muzeum istnieje możliwość obejrzenia z telebimu filmów związanych z Bitwą, między innymi fragmentu filmu „Krzyżacy” w reżyseri Aleksandra Forda obrazującego przebieg bitwy.

Ruiny kaplicy pobitewnej

W odległości około 500 m. od muzeum znajdują się ruiny kaplicy, która została wybudowana przez Zakon Krzyżacki na pobojowisku, w miejscu gdzie trwały najbardziej zacięte boje  i poświęcona w 1413 roku. Istnieją przesłanki, że kaplicę wybudowano w miejscu, w którym zginął Wieki Mistrz Krzyżacki Ulrich von Jungingen. Kaplica stała się miejscem, pielgrzymkowym i niezbitym dokumentem miejsca bitwy. Znalezione w trakcie  badań archeologicznych przedmioty znajdują się w muzeum Bitwy. 

Po przeprowadzonych pracach archeologicznych ruiny kaplicy zabezpieczono i udostępniono do zwiedzania turystom.

Kamień  Jagiełłowy

Obok ruin kaplicy znajduje się ogromny głaz narzutowy, który od niepamiętnych czasów leżał na polu, a okoliczna ludność nazywała go„kamieniem Jagiełłowym”. W 1901 roku władze pruskie poleciły wykonać    z niego pomnik ku czci Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Ulricha von Jungingena i ustawić  na ruinach kaplicy. Na pomniku był wykonany w języku niemieckim napis następującej treści: „O niemieckie istnienie i niemieckie prawo poległ tutaj Wielki Mistrz Ulrich von Jungingen 15 lipca 1410 roku śmiercią bohatera”. Po uporządkowaniu ruin kaplicy głaz z nieczytelnym już napisem położono obok na ziemi, gdzie leży do chwili obecnej.  

Od ruin kaplicy pobitewnej drogą żwirową wyruszamy w stronę parkinu. Przed nami do pokonania odcinek trasy o długości około 500 metrów. Po drodze możemy obejrzeć nowy amfiteatr, wybudowany w roku jubileuszowym – 2010, z okazji 600-letniej rocznicy  Bitwy pod Grunwaldem.

Kopiec Jagiełły

Miłośnicy pieszych wędrówek, którzy zaplanowali spędzenie większej ilości czasu na polach pod Grunwaldem, mogą powędrować do „Kopca Jagiełły”. Jest to położone w odległości około 1,5 km od muzeum małe wzgórze, z którego król Władysław Jagiełło dowodził armią w pierwszej fazie bitwy. W 1959 roku szczyt wzgórza został podwyższony przez harcerzy. Stąd rozlega się najpiękniejszy widok na Pola Bitwy.  Do „Kopca Jagiełły” wędrujemy szosą  w kierunku Łodwigowa, potem skręcamy w lewo i idziemy utwardzoną drogą polną.