Szczytno - fragment historii

szczycieński

Szczytno (Ortelsburg) - miasto położone nad jeziorami Domowym Dużym i Domowym Małym na skraju olbrzymiego zandru, rozciągającego się na znacznej przestrzeni na południe, wschód i zachód od miasta oraz na południowym krańcu moreny dennej, która klinem wdziera się w szeroką płaszczyznę zandrową, porośniętą na wschodzie Puszczą Piską. Gleba jest tu piaszczysta z wyjątkiem żyźniejszych pasów wokół miasta. Okolice Szczytna aż do XV wieku stanowiły gęstą puszczę, rozciągającą się na wschód aż do Wielkich Jezior Mazurskich, w której znajdowały się nieliczne osiedla ludności staropruskiej. Puszczę zaczęli trzebić osadnicy polscy, przybywający z polskiego Mazowsza. Na terenie dzisiejszego miasta istniał gród staropruski. Na miejscu tego grodu w XIV wieku Krzyżacy zbudowali zamek, który był siedzibą prokuratorów, podległych do 1466 roku komturom elbląskim, a od 1466 do 1525 komturom pasłęckim. Zamek w Szczytnie nigdy nie był siedziba komtura. Od 1360 roku na północnym brzegu Jeziora Dużego osiedlają się polscy osadnicy, zajmujący się bartnictwem. Stąd wywodzi się nazwa Bartna Strona. Po 1525 roku, to jest po sekularyzacji państwa zakonnego, zamek staje się siedzibą starosty i myśliwską rezydencją księcia pruskiego Albrechta i jego następców - lenników Polski. Szczytno uzyskuje prawa miejskie w roku 1723 od władz pruskich. Położone przy drodze handlowej, prowadzącej z Mazowsza do Królewca posiada dogodne warunki rozwoju. Buduje się tu karczmy, kościół, łaźnię miejską, sąd, a w XIX wieku kolej, która w ostatnich latach bardzo zubożała. W Szczytnie można zwiedzić zabezpieczone ruiny zamku, Muzeum Mazurskie, chatę Mazurską, przedwojenną zabudowę ulicy Odrodzenia oraz podziwiać pięknie wykonane i wkomponowane w zabudowę miasta pofajdoki.