Ostróda - Liceum im. Jana Bażyńskiego

ostródzki

Kraina Kanału Elbląskiego

Ostróda - Cmentarz przy ul. Czarnieckiego

Ostróda - Fontanna Trzech Cesarzy – obecnie Pomnik Jedności Europejskiej

Ostróda - Fontanna z Rybakiem

Ostróda - gdanisko przy zamku

Ostróda - Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

Ostróda - Zamek

Ostróda- teatr

Ostróda, dom Hansa Helmuta Kirsta

Śluza Ostróda

Największą grupę zachowanych w dobrym stanie obiektów architektury, powstałych przed 1945 r. stanowią ostródzkie szkoły, które nadal są użytkowane przez instytucje oświatowe. W okresie przedwojennym w budynku przy Szosie Olsztyneckiej (poźniejszej Hindenburgstrasse, obecnie ul. Drwęckiej) w Ostródzie znajdowało się gimnazjum imienia Cesarza Wilhelma (Kaiser-Wilhelm-Gymnasium). Po II wojnie światowej w gmachu budynku mieściły się cztery szkoły:

- Państwowe Liceum Pedagogiczne (1947-1963)

- Studium Nauczycielskie (1961-1971)

- Centrum Kształcenia Ustawicznego (1971-1999)

- Liceum Ogólnokształcące im. Jana Bażyńskiego (od 1971 do dzisiaj).

Budynek, który zajmuje obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Jana Bażyńskiego w Ostródzie wpisano do rejestru zabytków w 1987 r. W surowej, proporcjonalnej i klasycznej bryle z secesyjnym portykiem konserwator zabytków dopatrzył się połączenia różnych stylów architektonicznych - przejaw eklektyzmu. 

Budynek wzniesiono w latach 1905-1907, a do użytku uroczyście oddano 10 kwietnia 1907 r. dla potrzeb istniejącego już w mieście Kaiser-Wilhelm-Gymnasium. Szkołę wielkim wysiłkiem finansowym pobudowało miasto i przekazało ją państwu. Projektantem szkoły był znany królewiecki architekt Friedrich Heitmann (1853-1921), zaś wykonawcami dwie ostródzkie firmy. Instalację gazową założył miejski zakład gazowniczy.

Trzykondygnacyjny budynek został wykonany z bardzo dobrych na owe czasy materiałów i pokryty ciężką dachówką. Dolna część muru budynku głównego zbudowana była z kamieni polnych wyłożonych polerowanym klinkierem. Fasady wymurowano czerwonymi cegłami spojonymi niebarwioną zaprawą, a wyższe piętra otynkowano. Portal główny, elementy architektoniczne środkowej części budowli, głowice lizen narożnych i pojedyncze futryny okienne wykonano z biało-żółtego bawarskiego piaskowca jurajskiego. Do pokrycia filarów i murowanego ogrodzenia użyto bawarskiego muszlowca. Dachy pokryto dachówkami typu "mnich-mniszka". Ściany wewnątrz do wysokości 1,5 m pomalowano emalią, wyżej farbą klejową. Podłogi w większości były z linoleum, jednak część znich wyłożono dębową klepką. Wszystkie okapy, rynny i zewnętrzne parapety wykonano z miedzi. Pomieszczenia oświetlane były przez gazowe lampy żarowe.

Gmach szkoły wybudowano na planie prostokąta. Główny front budynku, wzniesiony równolegle do ulicy był podzielony na trzy części. W architektonicznie wyeksponowanej części środkowej, nieco wysuniętej w kierunku ulicy i podwórza, znajdował się portal wejściowy oparty na czterech jońskich kolumnach ozdobionych ślimacznicami i dźwigajacych łuk z kartuszem (motyw architektoniczny o kształcie ozdobnej karty z zawiniętymi brzegami). W drugiej kondygnacji nad portalem umieszczone zostało prostokątne okno.

Środkową część parteru zajmował hol, którego sufit wspierały cztery kolumny. Jedno z pomieszczeń na pierwszym piętrze przeznaczono na pokój nauczycielski. Na tej kondygnacji umieszczono również pierwotnie bibliotekę szkolną. Na drugim piętrze w centralnej części znalazła miejsce przestronna aula, która już na zewnątrz była rozpoznawalna. Ta część budynku była wyższa od bocznych skrzydeł, wyróżniały ją wielkie okna z drobnymi podziałami stolarki.

Części boczne zbudowano symetrycznie względem centralnej, która górowała nad całością. Na każdym piętrze znajdowały się po trzy pomieszczenia z każdej ze stron. Łącznie w szkole było 14 klas, sala konferencyjna, pokój dyrektora, sekretariat i połączona sklepionym wejściem z aulą sala śpiewu. Wszystkie pomieszczenia znajdowały się po stronie zachodniej budynku, po stronie wschodniej umieszczono szeroki na ponad dwa metry korytarz. 

W skrzydle północnym po stronie wschodniej znajdowała się hala gimnastyczna z szatniami i toaletami, po stronie zachodniej - dwa pomieszczenia przeznaczone na gabinety fizyki i chemii oraz biologii. Po stronie północnej znajdowało się obsadzone lipami, kasztanowcami i jodłami podwórze szkolne, które pełniło też funkcję boiska. Południową część budynku zajmowało mieszkanie dyrektora szkoły. Ta część budowli otoczona była ogrodem i niewielkim sadem.

Na korytarzach i w salach szkolnych rzucała się w oczy duża ilość gipsowych odlewów. Były wśród nich popiersia niemieckich cesarzy, generałów, Goethego, Herdera, Schillera i Lessinga. Szczególnie dużo rzeźb zgromadzono w sali konferencyjnej na pierwszym piętrze. Wszystkie przedstawiały mitologicznych bogów: Zeusa, Herę, Apollina, Artemidę, Aresa, Atenę, Afrodytę, Hefajstosa, Hermesa, Posejdona, Demeter i Hestię.

Kaiser-Wilhelm-Gymnasium zawsze dbało o jak najlepsze wykształcenie swych wychowanków i stało się kulturalnym centrum miasta. Gimnazjaliści mieli do dyspozycji bibliotekę, która w 1934 r. liczyła 7.500 tomów. W szkole znajdowało się małe muzeum historyczno-etnograficzne, któremu początek dała pasja kolekcjonerska profesora dr Emila Schnippla, znanego w kręgach uczonych jako świetnego znawcę kultury ludowej. Dzięki aktywnej działalności Schnippla ostródzkie gimnazjum posiadało wielki zbiór wyrobów kultury ludowej z terenu Prus Wschodnich oraz zbiory numizmatyczne. Rozległy teren przy nowym budynku szkolnym zainspirował Schnippla do założenia ogrodu botanicznego. Do 1910 r. wyhodował on tu ponad 500 różnych gatunków roślin. Na obrzeżu ogrodu stworzył też lapidarium, gdzie eksponowane były żarna i koła młyńskie.

Powstawanie ostródzkich zbiorów muzealnych było początkowo związane z kolekcjami tworzonymi na potrzeby edukacyjnych zadań szkolnych. Na pierwszy plan wysuwały się wówczas zbiory dydaktyczne: kolekcja wypreparowanych ptaków i zwierząt, zamieszkujących tereny Prus Wschodnich, którą opiekował się filolog klasyczny dr Wagner, wspierany przez biologa dr Fritscha, kolekcja fizyczno-geograficzna minerałów i przyrządów pomiarowych, którą stworzył znakomity matematyk, twórca tablic logarytmicznych dr Schulke, a potem rozwijał geograf, z zamiłowania badacz klimatu Prus Wschodnich, dr Fritz Lech.

Po I wojnie światowej konieczne było przeprowadzenie prac remontowych. W latach dwudziestych stopniowo odmalowywano ściany, wymieniono linoleum i naprawiono inne szkody. W latach 1927/1928 oświetlenie gazowe zostało zastąpione elektrycznym.

Budynek przetrwał II wojnę światową, ale został poważnie zniszczony. Zdewastowana szkoła wymagała gruntownego remontu i odbudowy całego dachu. Początkowo młodzież musiała uczyć się w budynku, w którym brakowało drzwi i szyb w oknach. Po zakończeniu odbudowy drugiego piętra i kapitalnym remoncie dachu przystąpiono do remontu auli, a następnie odbudowy skrzydła południowego, w którym zamieszkali nauczyciele szkoły.

Budynek doprowadzony do użytku w pierwszych powojennych latach z pomocą dostępnych, nie zawsze najlepszych materiałów, zaczął wymagać kolejnych poważnych remontów. Z problemami, jakie sprawiał budynek i ciągłym brakiem wystarczających środków na remonty borykali się wszyscy powojenni dyrektorzy.

Renowację zabytkowego budynku Liceum Ogólnokształcącego przy ulicy Drwęckiej w Ostródzie  wraz z zagospodarowaniem otoczenia przeprowadzono w 2012 r. Inwestycja uzyskała dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

 

Patron Liceum Ogólnokształcącego

W latach poprzedzających 1000-lecie nadania chrztu Polsce różne szkoły przygotowywały się do własnych uroczystości. Liceum w Ostródzie nie miało swojego patrona. Millenium było znakomitą okazją, by ten brak usunąć. Jeden z profesorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika stwierdził: "Macie tak piękną postać historyczną, która w żaden sposób nie została upamiętniona na Ziemi Ostródzkiej, a przecież Jan Bażyński był jednym z największych mężów stanu Prus Królewskich".

Po zapoznaniu się z materiałami historycznymi i przeprowadzeniu szerokiej konsultacji z władzami oświatowymi wybrano Jana Bażyńskiego na patrona szkoły i w 1966 roku szkoła otrzymała jego imię.

Jan Bażyński (1390-1459) był pierwszym gubernatorem Prus Królewskich. Król Kazimierz Jagiellończyk powołał go na to zaszczytne stanowisko w dniu 9 marca 1454 roku. Przewodził on Związkowi Pruskiemu i stał na czele delegacji Związku Miast i Wsi z Prus, która udała się do Krakowa, by prosić króla o przyjęcie pod opiekę stany pruskie.

Wcześniej, jako młody rycerz zakonu, otrzymał od Krzyżaków bardzo dobre wykształcenie. O jego wrogim stosunku do Krzyżaków zdecydowało perfidne zachowanie Wielkiego Mistrza Zakonu. Na czas, gdy Jan Bażyński przebywał w poselstwie do Anglii i Hiszpanii, opiekę nad jego narzeczoną sprawował Wielki Mistrz. Po powrocie okazało się, że mistrz wydał ją za innego rycerza. Od tego momentu Jan Bażyński już na zawsze znienawidził Krzyżaków.

Jan Bażyński nawiązał do tradycji polskich - Towarzystwa Jaszczurowego, które powstało na Ziemi Chełmińskiej w 1397 roku. Na podłożu tego Towarzystwa powstał Związek Pruski w dniu 14 marca 1440 roku. Pod dokumentem elekcyjnym podpisywanym w Kwidzynie widnieje imię Jana Bażyńskiego, chorążego ostródzkiego. Jako przywódca w dniu 21 lutego 1454 roku udał się do stolicy króla polskiego w Krakowie na czele delegacji Związku Miast i Wsi z Prus. Przed królem Kazimierzem Jagiellończykiem wygłosił płomienną mowę prosząc o włączenie do królestwa wszystkich ziemi pruskich. Król przyjął pod swoją pieczę stany pruskie i powołał Jana Bażyńskiego na pierwszego gubernatora Prus Królewskich. Jan został również tajnym radcą króla i wybitnym dyplomatą.

Jan Bażyński początkowo urzędował w Elblągu, a od 1457 roku przeniósł siedzibę gubernatora do Malborka. W okresie wojen z Zakonem Krzyżackim kierował osobiście obroną Malborka. Jan Bażyński był czołowym rzecznikiem zespolenia Prus z Koroną Polską. Przez Krzyżaków był tak znienawidzony, że próbowano go za wszelką cenę zgładzić. Bażyński był m.in. starostą sztumskim, tolkmickim, otrzymywał także część dochodów z miasta Elbląga oraz z rybołówstwa w Zatoce Ryskiej. Mimo że posiadał tak znaczące dochody sam żył skromnie. Jako najwybitniejszy mąż stanu w Prusach w średniowieczu, położył ogromne zasługi w dziele zespolenia Prus z Polską.

Wszystkie te cechy Bażyńskiego, jego upór w dążeniu do celu, jego prawdziwa polskość i patriotyzm, skromność, zaowocowało tym, że włodarze liceum zadecydowali o wybraniu go na patrona szkoły.

 

Sławni absolwenci Kaiser-Wilhelm-Gymnasium

Hans Hellmut Kirst (1914-1989) - pisarz niemiecki, krytyk filmowy. W książce "Pan Bóg śpi na Mazurach" pisał: "Jest nad nami błogosławieństwo krainy, w której pozwolono nam żyć. To najpiękniejszy skrawek ziemi na świecie. Jeszcze nie zniszczony, jeszcze wszystko, co się tu znajduje, to czysta natura. Kiedy Bóg idzie odpoczywać, kiedy chce spać, wierzę, że przychodzi do nas, żeby spać tutaj. Jeśli Bóg zechce spać, będzie sypiał u nas, na Mazurach".

Armin Mruck - profesor historii, obywatel Stanów Zjednoczonych pochodzenia niemieckiego. W Ostródzie spędził pierwsze osiemnaście lat życia. Od 1955 roku mieszka w Baltimore (stan Maryland), gdzie wykłada historię na kilku uniwersytetach, przede wszystkim na Towson University of Maryland.